در سیستم پیچیده و حیاتی بدن انسان، کلیه‌ها نقش اساسی در تصفیه خون و تولید ادرار ایفا می‌کنند. ادرار تولید شده از طریق حالب‌ها به مثانه منتقل شده و در آنجا ذخیره میشود تا در زمان مناسب از طریق مجرای ادرار از بدن خارج شود. اما گاهی اوقات، به دلایل مختلف پزشکی، این مسیر طبیعی خروج ادرار دچار انسداد یا مشکل میشود. در چنین شرایطی، روشی به نام نفرستومی به عنوان یک راهکار جایگزین و حیاتی برای تخلیه ادرار از کلیه‌ها به کار گرفته میشود. تصور کنید که یک مسیر انحرافی امن و مطمئن برای خروج ادرار ایجاد شود تا از آسیب به کلیه‌ها و بروز مشکلات جدی جلوگیری گردد؛ نفرسـتومی دقیقاً همین هدف را دنبال می‌کند.
نفرستومی یک روش پزشکی مداخله‌ای است که شامل قرار دادن یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر نفرسـتومی به طور مستقیم از طریق پوست و بافت‌های بدن به داخل لگنچه کلیه (بخش مرکزی کلیه که ادرار در آن جمع میشود) است. این کاتتر سپس به یک کیسه جمع‌آوری ادرار در خارج از بدن متصل میشود. نفرسـتومی می‌تواند به صورت موقت یا دائمی بسته به شرایط پزشکی بیمار مورد استفاده قرار گیرد. این روش به ویژه در مواردی که انسداد در حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند) وجود دارد و امکان رفع آن به روش‌های دیگر میسر نیست، اهمیت بسزایی پیدا می‌کند.
آنچه می خوانید
در این مقاله، قصد داریم تا به طور کامل به بررسی روش نفرستومی بپردازیم. از تعریف دقیق آن و دلایل انجام نفرستومی گرفته تا نحوه انجام پروسه، انواع کاتترها، مراقبت‌های بعد از عمل، مزایا و عوارض احتمالی، همه جنبه‌های این روش مهم پزشکی را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد. هدف ما ارائه یک درک جامع و روشن از نفرستومی چیست تا بیماران، خانواده‌های آن‌ها و علاقه‌مندان به حوزه سلامت بتوانند اطلاعات کاملی در این زمینه کسب کنند.
نفرستومی چیست و چه زمانی انجام میشود؟
نفرستومی یک روش پزشکی است که در آن یک لوله پلاستیکی نازک به نام کاتتر نفرسـتومی از طریق پوست ناحیه کمر و مستقیماً به داخل لگنچه کلیه قرار داده میشود. لگنچه کلیه بخشی از کلیه است که ادرار تولید شده در آن جمع‌آوری میشود. کاتتر نفرستومی به یک کیسه جمع‌آوری ادرار در خارج از بدن متصل میشود تا ادرار به طور مداوم از کلیه تخلیه شود. این روش معمولاً توسط یک رادیولوژیست مداخله‌ای با استفاده از راهنمایی تصویربرداری مانند سونوگرافی یا فلوروسکوپی (نوعی اشعه ایکس زنده) انجام میشود.
انجام نفرستومی زمانی ضروری میشود که جریان طبیعی ادرار از کلیه‌ها به مثانه مسدود شده باشد. این انسداد می‌تواند در هر نقطه‌ای از سیستم ادراری فوقانی (کلیه‌ها و حالب‌ها) رخ دهد. نفرسـتومی یک راه حل برای بای‌پس کردن این انسداد و اطمینان از تخلیه ادرار از کلیه‌ها است. عدم تخلیه ادرار می‌تواند منجر به افزایش فشار در کلیه‌ها (هیدرونفروز)، درد شدید پهلو، عفونت کلیه و در نهایت آسیب دائمی به عملکرد کلیه‌ها شود.
نفرستومی می‌تواند به صورت موقت یا دائمی انجام شود. در موارد موقت، هدف رفع انسداد و اجازه دادن به کلیه‌ها برای بهبودی است. پس از رفع مشکل اصلی (مثلاً برداشتن سنگ کلیه)، کاتتر نفرسـتومی برداشته میشود و جریان طبیعی ادرار از سر گرفته میشود. در موارد دائمی، زمانی که رفع انسداد امکانپذیر نیست یا مشکلات زمینهای وجود دارد که بر عملکرد سیستم ادراری تأثیر می‌گذارد، کاتتر نفرسـتومی ممکن است برای مدت طولانی یا حتی برای همیشه باقی بماند.
به طور خلاصه، نفرستومی یک روش مداخله‌ای است که یک مسیر مصنوعی برای خروج ادرار از کلیه‌ها ایجاد می‌کند. این روش زمانی انجام میشود که جریان طبیعی ادرار مسدود شده باشد و برای جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها و تسکین علائم ناشی از انسداد ضروری است.
دلایل انجام نفرستومی چیست؟
انجام نفرستومی به دلایل مختلفی ممکن است ضروری باشد، که همگی به نوعی با انسداد یا اختلال در مسیر طبیعی خروج ادرار از کلیه‌ها مرتبط هستند. یکی از شایع‌ترین دلایل انجام نفرستومی، وجود سنگ‌های کلیه بزرگ است که در حالب (لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند) گیر کرده‌اند و باعث انسداد جریان ادرار شده‌اند. در مواردی که امکان برداشتن سنگ با روش‌های دیگر مانند سنگ‌شکنی یا یورتروسکوپی وجود ندارد یا این روش‌ها موفقیت‌آمیز نبوده‌اند، نفرستومی می‌تواند برای تخلیه ادرار و کاهش فشار از کلیه انجام شود تا زمانی که بتوان سنگ را به طور قطعی برداشت.
انسداد حالب‌ها ناشی از عوامل دیگر نیز می‌تواند دلیلی برای انجام نفرسـتومی باشد. این عوامل می‌توانند شامل تومورهای لگنی یا شکمی که به حالب‌ها فشار وارد می‌کنند، لخته‌های خون، بافت اسکار ناشی از جراحی‌های قبلی، یا تنگی‌های مادرزادی حالب باشند. در چنین مواردی، نفرستومی یک راهکار فوری برای رفع انسداد و حفظ عملکرد کلیه‌ها فراهم می‌کند.
عفونت‌های شدید کلیه (پیلونفریت) همراه با انسداد نیز می‌تواند اندیکاسیونی برای انجام نفرستومی باشد. در این شرایط، تخلیه ادرار آلوده از کلیه و کاهش فشار می‌تواند به بهبود عفونت و جلوگیری از آسیب بیشتر به کلیه کمک کند. همچنین، در مواردی که نشت ادرار از حالب به دلیل آسیب یا جراحی وجود دارد، نفرستومی می‌تواند برای منحرف کردن جریان ادرار و کمک به ترمیم حالب انجام شود.
در برخی شرایط پزشکی خاص مانند هیدرونفروز (تورم کلیه ناشی از تجمع ادرار) شدید که باعث درد و اختلال در عملکرد کلیه شده است و علت آن قابل رفع نیست، نفرسـتومی ممکن است به عنوان یک راه حل طولانی مدت برای تخلیه ادرار و کاهش فشار از کلیه در نظر گرفته شود. به طور خلاصه، دلایل اصلی انجام نفرسـتومی عبارتند از:
- انسداد حالب ناشی از سنگ کلیه، تومور، لخته خون، بافت اسکار یا تنگی
- عفونت شدید کلیه همراه با انسداد
- نشت ادرار از حالب
- هیدرونفروز شدید با علت غیرقابل رفع
تصمیم به انجام نفرستومی توسط پزشک متخصص اورولوژی یا رادیولوژیست مداخله‌ای بر اساس ارزیابی دقیق وضعیت بیمار و علت انسداد اتخاذ میشود.
انواع کاتتر نفرستومی چیست؟
کاتتر نفرستومی لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر است که برای تخلیه ادرار از کلیه به خارج از بدن قرار داده میشود. کاتترهای نفرستومی در انواع مختلفی از نظر جنس، اندازه، طول و طراحی نوک موجود هستند تا نیازهای مختلف بیماران و شرایط پزشکی را برآورده کنند.
از نظر جنس، کاتترهای نفرستومی معمولاً از مواد نرم و سازگار با بدن مانند پلی‌یورتان، سیلیکون یا لاتکس ساخته می‌شوند. کاتترهای سیلیکونی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و احتمال کمتر ایجاد واکنش آلرژیک، اغلب ترجیح داده می‌شوند. کاتترهای لاتکس ارزان‌تر هستند اما ممکن است در برخی افراد باعث واکنش آلرژیک شوند.
از نظر اندازه، کاتترهای نفرستومی با مقیاس فرانسوی (French scale – Fr) اندازه‌گیری می‌شوند. اندازه کاتتر به قطر خارجی آن اشاره دارد. اندازه‌های معمول برای کاتترهای نفرستومی بین 8 تا 14 فرانک است. انتخاب اندازه مناسب کاتتر به عواملی مانند سن بیمار، اندازه لگنچه کلیه و ویسکوزیته ادرار بستگی دارد. کاتترهای بزرگتر ممکن است تخلیه بهتری را فراهم کنند اما احتمال ایجاد ناراحتی را نیز افزایش می‌دهند.
طول کاتترهای نفرستومی نیز متفاوت است و بسته به عمق کلیه و فاصله تا کیسه جمع‌آوری ادرار انتخاب میشود. کاتتر باید طول کافی داشته باشد تا به راحتی به کیسه ادرار متصل شود و در عین حال از خم شدن یا کشیدگی بیش از حد آن جلوگیری شود.
طراحی نوک کاتتر نیز می‌تواند متفاوت باشد. برخی کاتترها دارای نوک مستقیم با سوراخ‌های متعدد در طرفین برای تخلیه مؤثر ادرار هستند. برخی دیگر دارای نوک خمیده یا پیگتیل (pig-tail) هستند که پس از قرارگیری در لگنچه کلیه به شکل یک حلقه در می‌آیند تا از جابجایی تصادفی کاتتر جلوگیری شود. کاتترهای پیگتیل معمولاً نیاز به یک سیم راهنما برای قرارگیری دارند و پس از قرارگیری، انتهای آن‌ها در داخل کلیه به شکل حلقه در می‌آید.
انتخاب نوع کاتتر نفرستومی مناسب توسط پزشک متخصص بر اساس شرایط بالینی بیمار و تجربه پزشک انجام میشود. عواملی مانند علت انجام نفرسـتومی ، مدت زمان مورد نیاز برای استفاده از کاتتر و آناتومی بدن بیمار در این انتخاب نقش دارند.
مراحل انجام عمل نفرسـتومی چیست؟
عمل نفرستومی معمولاً توسط یک رادیولوژیست مداخله‌ای در بخش رادیولوژی بیمارستان یا کلینیک انجام میشود. بیمار در ابتدا روی شکم دراز می‌کشد (مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشد) و ناحیه کمر در طرف کلیه مورد نظر برای قرار دادن کاتتر ضدعفونی و بی‌حس میشود. بیحسی موضعی در پوست و بافت‌های زیرین تزریق میشود تا درد در طول پروسه به حداقل برسد.
پس از بیحسی، پزشک با استفاده از راهنمایی تصویربرداری (معمولاً سونوگرافی یا فلوروسکوپی)، محل دقیق ورود کاتتر به کلیه را تعیین می‌کند. یک سوزن نازک از طریق پوست و بافت‌های کمر به داخل لگنچه کلیه هدایت میشود. هنگامی که سوزن در موقعیت مناسب قرار گرفت و جریان ادرار تأیید شد، یک سیم راهنما از طریق سوزن به داخل لگنچه کلیه فرستاده میشود.
سپس سوزن خارج شده و یک برش کوچک در پوست ایجاد میشود. یک دیلاتاتور (گشادکننده) به تدریج از طریق سیم راهنما وارد مسیر ایجاد شده میشود تا مسیر برای قرار دادن کاتتر نفرسـتومی باز شود. پس از گشاد کردن مسیر، کاتتر نفرستومی روی سیم راهنما به داخل لگنچه کلیه هدایت میشود. در صورت استفاده از کاتتر پیگتیل، پس از قرارگیری در موقعیت مناسب، سیم راهنما برداشته میشود و انتهای کاتتر در داخل کلیه به شکل حلقه در می‌آید.
موقعیت صحیح کاتتر در داخل لگنچه کلیه با استفاده از تصویربرداری تأیید میشود. سپس، کاتتر به پوست فیکس شده و یک درپوش یا کانکتور استریل به انتهای آن متصل میشود. این کانکتور به یک لوله و کیسه جمع‌آوری ادرار در خارج از بدن متصل می‌گردد. در نهایت، محل ورود کاتتر با پانسمان استریل پوشانده میشود.
کل فرآیند قرار دادن کاتتر نفرستومی معمولاً بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. پس از اتمام پروسه، بیمار برای مدتی تحت نظر قرار می‌گیرد تا از عدم وجود عوارض فوری مانند خونریزی اطمینان حاصل شود. دستورالعملهای لازم برای مراقبت از کاتتر و کیسه ادرار به بیمار و یا مراقب او آموزش داده میشود.
مراقبت‌های بعد از عمل نفرستومی چیست؟
مراقبت‌های بعد از عمل نفرسـتومی نقش حیاتی در جلوگیری از عفونت، حفظ عملکرد صحیح کاتتر و پیشگیری از عوارض دارد. بیمار باید محل ورود کاتتر را روزانه از نظر علائم عفونت مانند قرمزی، تورم، درد، گرما یا ترشح بررسی کند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً به پزشک یا پرستار اطلاع داده شود.
پانسمان محل ورود کاتتر باید به طور منظم و طبق دستورالعملهای ارائه شده تعویض شود. قبل و بعد از تعویض پانسمان، دست‌ها باید به طور کامل با آب و صابون شسته شوند. هنگام تعویض پانسمان، باید از تکنیک استریل استفاده شود تا خطر ورود میکروب‌ها به محل کاتتر کاهش یابد.
کاتتر نفرستومی باید به درستی فیکس شود تا از جابجایی تصادفی آن جلوگیری شود. معمولاً از چسب‌های مخصوص یا بست‌های نگهدارنده برای این منظور استفاده میشود. بیمار باید از کشیدن یا خم کردن بیش از حد کاتتر خودداری کند. هنگام حرکت یا خوابیدن نیز باید مراقب کاتتر باشد.
کیسه جمع‌آوری ادرار باید پایین‌تر از سطح کلیه‌ها قرار بگیرد تا از جریان معکوس ادرار به کلیه‌ها جلوگیری شود. کیسه ادرار باید به طور منظم تخلیه شود، معمولاً زمانی که حدود دو سوم آن پر شده باشد. هنگام تخلیه کیسه، باید از تماس نوک لوله تخلیه با سطوح آلوده خودداری شود.
مصرف مایعات کافی برای حفظ جریان ادرار و جلوگیری از انسداد کاتتر مهم است. بیمار باید به میزان توصیه شده توسط پزشک مایعات بنوشد. همچنین، باید به رنگ و بوی ادرار توجه کند و در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرطبیعی (مانند ادرار خونی یا بدبو)، به پزشک اطلاع دهد.
فعالیت‌های روزانه بیمار با وجود کاتتر نفرستومی معمولاً محدود نمی‌شود، اما باید از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است باعث کشیدگی یا آسیب به کاتتر شوند (مانند ورزش‌های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین) خودداری شود. حمام کردن معمولاً امکانپذیر است، اما باید از خیساندن مستقیم محل ورود کاتتر خودداری شود. پزشک یا پرستار دستورالعملهای خاصی در مورد نحوه حمام کردن با کاتتر نفرستومی ارائه خواهند داد.
در صورت بروز هرگونه مشکل مانند انسداد کاتتر (عدم خروج ادرار)، نشت ادرار از محل کاتتر یا تب، بیمار باید فوراً با مرکز درمانی یا پزشک خود تماس بگیرد. تعویض دورهای کاتتر نفرستومی طبق برنامه تعیین شده توسط پزشک نیز برای حفظ عملکرد صحیح آن ضروری است.
مزایای نفرسـتومی چیست؟
نفرستومی به عنوان یک روش پزشکی مداخله‌ای، مزایای متعددی را در شرایط خاص برای بیماران فراهم می‌کند. مهم‌ترین مزیت نفرستومی، امکان تخلیه ادرار از کلیه‌ها در صورت انسداد مسیر طبیعی خروج ادرار است. این امر از افزایش فشار در کلیه‌ها (هیدرونفروز) جلوگیری می‌کند که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به درد شدید، عفونت و آسیب دائمی به عملکرد کلیه‌ها شود.
نفرستومی یک روش نسبتاً کم تهاجمی است. در مقایسه با جراحی‌های باز برای رفع انسدادهای پیچیده سیستم ادراری، قرار دادن کاتتر نفرسـتومی از طریق پوست و با راهنمایی تصویربرداری انجام میشود. این امر منجر به برش کوچکتر، درد کمتر بعد از عمل و دوره نقاهت کوتاه‌تر برای بیمار میشود.
در مواردی که عفونت کلیه همراه با انسداد وجود دارد، نفرستومی امکان تخلیه ادرار آلوده را فراهم می‌کند و به کاهش بار میکروبی و بهبود عفونت کمک می‌کند. همچنین، میتوان از طریق کاتتر نفرستومی داروهای آنتی‌بیوتیک را مستقیماً به داخل کلیه تزریق کرد تا اثربخشی درمان افزایش یابد.
نفرستومی می‌تواند به عنوان یک راه حل موقت برای رفع انسداد و اجازه دادن به کلیه‌ها برای بهبودی قبل از انجام درمان قطعی (مانند برداشتن سنگ کلیه) مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، در مواردی که درمان قطعی امکانپذیر نیست، نفرستومی می‌تواند به عنوان یک راه حل طولانی مدت برای مدیریت تخلیه ادرار و حفظ عملکرد کلیه‌ها به کار رود.
علاوه بر این، نفرستومی می‌تواند برای انجام برخی اقدامات تشخیصی و درمانی دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، میتوان از طریق کاتتر نفرستومی ماده حاجب تزریق کرد تا تصاویری از سیستم جمع‌آوری ادرار تهیه شود (نفرستوگرام). همچنین، در برخی موارد میتوان از طریق کاتتر برای برداشتن سنگ‌های کوچک کلیه یا حالب نیز استفاده کرد.
به طور خلاصه، مزایای نفرستومی عبارتند از:
- امکان تخلیه ادرار در صورت انسداد مسیر طبیعی
- روش کم تهاجمی با دوره نقاهت کوتاه‌تر نسبت به جراحی باز
- کمک به درمان عفونت‌های کلیه همراه با انسداد
- راه حل موقت یا دائمی برای مدیریت تخلیه ادرار
- امکان انجام اقدامات تشخیصی و درمانی تکمیلی
این مزایا باعث شده است تا نفرستومی به یک روش مهم و پرکاربرد در مدیریت مشکلات سیستم ادراری فوقانی تبدیل شود.
عوارض احتمالی نفرستومی چیست؟
اگرچه نفرستومی یک روش نسبتاً ایمن است، اما مانند هر پروسه پزشکی دیگری، با برخی عوارض احتمالی همراه است. یکی از شایع‌ترین عوارض نفرستومی، خونریزی در محل ورود کاتتر یا در ادرار است. معمولاً این خونریزی خفیف و خود محدود شونده است، اما در موارد نادر ممکن است شدیدتر باشد و نیاز به اقدامات پزشکی بیشتری داشته باشد.
عفونت یکی دیگر از عوارض شایع نفرستومی است. میکروب‌ها می‌توانند از طریق پوست در محل ورود کاتتر یا از طریق کیسه ادرار به داخل سیستم ادراری راه پیدا کنند و باعث عفونت کلیه (پیلونفریت) یا عفونت موضعی شوند. علائم عفونت می‌تواند شامل تب، لرز، درد پهلو، تغییر در رنگ یا بوی ادرار و قرمزی یا تورم در محل کاتتر باشد. رعایت دقیق بهداشت و مراقبت‌های لازم از کاتتر می‌تواند خطر عفونت را به حداقل برساند.
انسداد کاتتر نفرستومی نیز یک عارضه نسبتاً شایع است. انسداد می‌تواند ناشی از لخته شدن خون، رسوبات نمکی، یا خم شدن یا پیچ خوردن کاتتر باشد. در صورت انسداد کاتتر، ادرار تخلیه نمی‌شود و ممکن است درد و ناراحتی ایجاد شود. برای جلوگیری از انسداد، مصرف مایعات کافی و اطمینان از عدم خمیدگی کاتتر مهم است. در صورت انسداد، ممکن است نیاز به شستشوی کاتتر توسط پرستار یا تعویض آن باشد.
جابجایی تصادفی کاتتر نفرستومی نیز می‌تواند رخ دهد، به خصوص اگر کاتتر به درستی فیکس نشده باشد یا بیمار حرکت ناگهانی انجام دهد. جابجایی کاتتر می‌تواند باعث نشت ادرار، درد و نیاز به قرار دادن مجدد کاتتر شود.
آسیب به ساختارهای مجاور کلیه در حین قرار دادن کاتتر یک عارضه نادر اما جدی است. این آسیب می‌تواند شامل سوراخ شدن ریه (پنوموتوراکس)، آسیب به روده یا عروق خونی باشد. انجام نفرستومی تحت راهنمایی تصویربرداری توسط پزشکان مجرب می‌تواند خطر این عوارض را به حداقل برساند.
واکنش آلرژیک به مواد مورد استفاده در طول پروسه (مانند ماده حاجب در صورت استفاده از فلوروسکوپی) نیز ممکن است در برخی افراد رخ دهد. علائم واکنش آلرژیک می‌تواند از بثورات جلدی و خارش تا مشکلات تنفسی و افت فشار خون متغیر باشد.
به طور خلاصه، عوارض احتمالی نفرستومی عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- انسداد کاتتر
- جابجایی کاتتر
- آسیب به ساختارهای مجاور
- واکنش آلرژیک
با رعایت دقیق پروتکل‌های پزشکی در حین انجام نفرستومی و آموزش صحیح مراقبت‌های بعد از عمل به بیمار، میتوان خطر بروز این عوارض را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
زندگی با کاتتر نفرستومی چیست؟
زندگی با کاتتر نفرستومی می‌تواند چالش‌هایی را به همراه داشته باشد، اما با آموزش مناسب و رعایت مراقبت‌های لازم، بیشتر افراد می‌توانند به یک زندگی نسبتاً عادی ادامه دهند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی با کاتتر نفرستومی، مدیریت روزانه آن است. بیمار یا مراقب او باید نحوه تمیز کردن محل ورود کاتتر، تعویض پانسمان و تخلیه کیسه ادرار را به خوبی یاد بگیرد. رعایت بهداشت دقیق برای جلوگیری از عفونت بسیار حائز اهمیت است.
حمل کیسه ادرار ممکن است در ابتدا برای برخی افراد ناخوشایند باشد، اما با استفاده از کیسه‌های کوچکتر که به ران یا ساق پا متصل می‌شوند و پوشیدن لباس‌های مناسب، میتوان آن را به طور محتاطانه‌تری مدیریت کرد. در طول شب، معمولاً از یک کیسه ادرار بزرگتر که در کنار تخت قرار می‌گیرد، استفاده میشود.
محدودیت‌های فعالیت‌های روزانه با وجود کاتتر نفرستومی معمولاً کم است، اما باید از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است باعث کشیدگی، خمیدگی یا آسیب به کاتتر شوند، خودداری شود. ورزش‌های سبک، پیاده‌روی و بیشتر کارهای روزمره معمولاً امکانپذیر هستند. با این حال، قبل از شروع هر فعالیت جدید یا شدید، مشورت با پزشک توصیه میشود.
مسافرت با کاتتر نفرستومی نیز امکانپذیر است، اما نیاز به برنامهریزی و آمادگی دارد. بیمار باید اطمینان حاصل کند که لوازم مورد نیاز برای مراقبت از کاتتر (مانند پانسمان، محلول ضدعفونی کننده و کیسه‌های ادرار اضافی) را به همراه دارد. همچنین، بهتر است قبل از سفر با پزشک خود مشورت کند تا در صورت نیاز، توصیه‌های خاصی دریافت کند.
از نظر روانی و اجتماعی، زندگی با کاتتر نفرستومی ممکن است برای برخی افراد دشوار باشد. حمایت خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی می‌تواند در سازگاری با این وضعیت بسیار کمک کننده باشد. در صورت احساس اضطراب یا افسردگی، صحبت با یک مشاور یا روانشناس می‌تواند مفید باشد.
آموزش صحیح به بیمار و خانواده او در مورد نحوه مراقبت از کاتتر، علائم هشداردهنده و نحوه برخورد با مشکلات احتمالی، نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارای کاتتر نفرستومی دارد. با وجود برخی محدودیت‌ها، بیشتر افراد می‌توانند با مدیریت صحیح و پیروی از دستورالعملهای پزشکی، زندگی فعال و رضایت‌بخشی داشته باشند.
نتیجه‌گیری
نفرستومی یک روش پزشکی حیاتی است که در شرایط انسداد مسیر طبیعی خروج ادرار از کلیه‌ها به عنوان یک راهکار جایگزین و مؤثر به کار گرفته میشود. قرار دادن یک کاتتر به طور مستقیم در لگنچه کلیه امکان تخلیه ادرار و جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها را فراهم می‌کند. این روش می‌تواند موقت یا دائمی باشد و در موارد مختلفی از جمله انسداد ناشی از سنگ کلیه، تومورها یا عفونت‌ها کاربرد دارد.
اگرچه نفرستومی یک روش نسبتاً ایمن است، اما نیازمند مراقبت‌های دقیق بعد از عمل برای جلوگیری از عوارضی مانند عفونت، خونریزی و انسداد کاتتر است. آموزش صحیح به بیمار و مراقب او در مورد نحوه مدیریت کاتتر و کیسه ادرار، شناسایی علائم هشداردهنده و پیگیری منظم با پزشک، نقش مهمی در موفقیت این روش و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.
با وجود چالش‌های احتمالی زندگی با کاتتر نفرستومی، بیشتر افراد با دریافت حمایت مناسب و رعایت دستورالعملهای پزشکی می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه داده و زندگی نسبتاً عادی داشته باشند. پیشرفت‌های مداوم در طراحی کاتترها و تکنیک‌های قرار دادن آن‌ها نیز به بهبود تجربه بیماران کمک می‌کند.
دکتر حسین قناعتی، متخصص رادیولوژی با سابقه طولانی در زمینه تصویربرداری پزشکی، یکی از پزشکان برجسته در این حوزه به شمار می‌آیند. ایشان با بهره‌گیری از دانش و تجربه‌ی گسترده خود، خدمات تشخیصی دقیقی را به بیماران ارائه می‌دهند. دکتر قناعتی علاوه بر فعالیت بالینی، به پژوهش و آموزش در زمینه رادیولوژی نیز مشغول هستند و مقالات و ترجمه‌های متعددی در این زمینه به چاپ رسانده‌اند.
سوالات متداول
چه مدت میتوان با کاتتر نفرستومی زندگی کرد؟
مدت زمان زندگی با کاتتر نفرستومی بستگی به شرایط پزشکی زمینهای بیمار و علت انجام نفرستومی دارد. در برخی موارد، نفرستومی یک راه حل موقت است و پس از رفع مشکل اصلی، کاتتر برداشته میشود. در موارد دیگر، به ویژه زمانی که انسداد دائمی است یا مشکلات مزمن در سیستم ادراری وجود دارد، ممکن است بیمار برای مدت طولانی یا حتی برای تمام عمر نیاز به کاتتر نفرستومی داشته باشد. تعویض دورهای کاتتر طبق دستور پزشک برای حفظ عملکرد صحیح آن ضروری است.
آیا حمام کردن با کاتتر نفرستومی امکانپذیر است؟
بله، حمام کردن با کاتتر نفرستومی معمولاً امکانپذیر است، اما باید از خیساندن مستقیم محل ورود کاتتر خودداری شود. پزشک یا پرستار دستورالعملهای خاصی در مورد نحوه حمام کردن یا دوش گرفتن با کاتتر نفرستومی ارائه خواهند داد. معمولاً توصیه میشود که محل کاتتر در طول حمام خشک نگه داشته شود و پس از آن پانسمان تعویض گردد.
آیا کاتتر نفرستومی باعث درد میشود؟
در حین قرار دادن کاتتر نفرستومی، از بیحسی موضعی استفاده میشود تا درد به حداقل برسد. پس از عمل، ممکن است بیمار در محل ورود کاتتر احساس درد یا ناراحتی خفیفی داشته باشد که معمولاً با داروهای مسکن قابل کنترل است. در صورت بروز درد شدید یا مداوم، باید به پزشک اطلاع داده شود.
چگونه میتوان از انسداد کاتتر نفرستومی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از انسداد کاتتر نفرستومی، مصرف مایعات کافی برای حفظ جریان ادرار، اطمینان از عدم خمیدگی یا پیچ خوردگی کاتتر و تخلیه منظم کیسه ادرار مهم است. در صورت مشاهده کاهش جریان ادرار، ممکن است نیاز به شستشوی کاتتر با محلول استریل توسط پرستار باشد.
آیا میتوان با کاتتر نفرستومی مسافرت کرد؟
بله، مسافرت با کاتتر نفرستومی امکانپذیر است، اما نیاز به برنامهریزی دارد. بیمار باید لوازم مورد نیاز برای مراقبت از کاتتر را به همراه داشته باشد و در صورت سفر هوایی، مجوز پزشکی لازم را تهیه کند. همچنین، بهتر است قبل از سفر با پزشک خود مشورت کند.
چه زمانی باید پس از نفرستومی به پزشک مراجعه کرد؟
بیمار باید در صورت بروز هر یک از علائم زیر پس از نفرستومی به پزشک مراجعه کند: تب یا لرز، درد شدید در ناحیه پهلو یا کمر، قرمزی، تورم، درد یا ترشح در محل ورود کاتتر، عدم خروج ادرار یا کاهش شدید آن، ادرار خونی یا بدبو، یا جابجایی تصادفی کاتتر. این علائم ممکن است نشان‌دهنده عفونت، انسداد یا سایر عوارض باشند که نیاز به ارزیابی و درمان فوری دارند.
